İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH DIŞINDA SONA ERDİREN DURUMLAR

1) TARAFLARIN ANLAŞMASI

İş sözleşmesinin tarafları sözleşmeyi anlaşarak her zaman sona erdirebilirler. Belirli süreli sözleşme de anlaşarak her zaman süresinden önce sonra erdirilebilir.

Bu kapsamda ikale sözleşmesi yazılı ya da sözlü olabilir. İkale sözleşmesinde taraflar iş sözleşmesinin derhal veya belirli bir süre sonra sona ereceğini kararlaştırabilir.

Yargıtay, ikale sözleşmesinin zayıf tarafı olan işçiye makul yarar sağlanmadıkça sözleşmeyi geçersiz saymaktadır. İkalenin geçerliliği için işçiye sağlanması gereken makul yararın ne kadar olması gerektiği ise her somut olaya göre değerlendirilmelidir.

2) ÖLÜM

a) İşçinin ölümü

İş sözleşmesi, işçinin ölümü ile derhal sona erer.

b) İşverenin ölümü

İşverenin gerçek kişi olması durumunda iş sözleşmesi kural olarak sona ermez ve sözleşmeden doğan hak ve borçlar işverenin mirasçılarına geçer. Mirasçıların veya işçinin iş sözleşmesini devam ettirmek istememesi halinde sözleşme ancak normal şekle, yani sözleşmede kararlaştırılan veya kanunda gösterilen koşullara uygun olarak sona erdirilebilir.

Bu durumun istisnası ise sözleşmenin işverenin ağırlıklı olarak kişiliğinin dikkate alınarak kurulmuş olması halidir.

3) BELİRLİ SÜRELİ SÖZLEŞMELERDE SÜRENİN BİTİMİ

a) Sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi

Belirli süreli iş sözleşmesi, aksi kararlaştırılmış olmadıkça sürenin dolması ile kendiliğinden sona erer.

b) Sözleşmenin sürdürülmesi

Belirli süreli sözleşme, süresinin bitiminden sonra örtülü olarak sürdürülüyorsa belirsiz süreli sözleşmeye döner. Üst üste belirli süreli sözleşmeler ancak esaslı bir sebep varsa kurulabilir.

c) Sözleşmenin sona ermesinin bildirim koşuluna bağlanabilmesi

Belirli süreli iş sözleşmesinde sözleşmenin sona ermesi, bunun belirli bir süre önceden bildirilmesine bağlı tutulabilir.

d) Belirli süreli sözleşmenin süresinden önce feshi ve ceza koşulu uygulaması

Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulları geçersizdir.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH BİLDİRİMİYLE SONA ERDİRİLMESİ

İş sözleşmesi işçi veya işverenin tek taraflı bir irade beyanı ile sona erdirilebilir. Taraflardan birinin sözleşmeyi sona erdiren irade beyanına fesih bildirimi denir. Belirsiz süreli sözleşmelerde taraflardan biri öteki tarafa bir süre vererek fesih bildiriminde bulunabileceği gibi, belirsiz veya belirli süreli sözleşmelerde haklı bir nedenin varlığı halinde süre vermeksizin derhal fesih bildiriminde de bulunabilir.

Fesih bildirimi tek taraflı bir irade beyanıdır. Fesih bildiriminin karşı tarafa ulaşma anından itibaren hüküm doğurması sonucu olarak varmış olan bildirimden artık dönülemez. Fesih bildirimi yazılı olarak yapılmalıdır.

1) SÜRELİ FESİH BİLDİRİMİ

Süreli fesih bildirimi kural olarak belirsiz süreli iş sözleşmeleri için söz konusudur. Belirli süreli iş sözleşmeleri süreli fesih bildirimiyle sona ermez.

a) Fesih Bildirimi Süreleri

İş Kanunu’nda belirsiz süreli iş sözleşmelerine ilişkin olarak işçilerin çalışmış olduğu sürelere göre bildirimden sonra sözleşmelerin sona ermelerine kadar geçecek olan süreler gösterilmiş bulunmaktadır.

Kanuna göre fesih bildirimi süresi; işi altı aydan az sürmüş olan işçi için iki, işi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için dört, işi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için altı, işi üç yıldan fazla sürmüş olan işçi için sekiz haftadır.

Kanundaki bu süreler iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle arttırılabilir.

b) İş Arama İzni

Kanuna göre, ister işçi ister ister işveren fesih bildirimde bulunsun, bildirim süresi içinde işveren işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini çalışma saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermek zorundadır. Ancak peşin ödeme suretiyle fesihte iş arama izni olmaz.

İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse izin saatlerini birleştirerek topluca kullanabilir.

İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenmelidir.

İş Kanunu’nda gösterilen bildirim sürelerine uymadan işi terk eden işçi ya da aynı şekilde işçinin işine son veren işveren, Kanundaki bildirim sürelerine ilişkin ücret tutarını İhbar Tazminatı olarak ödemek zorundadır.

2) İŞ GÜVENCESİ KAPSAMI DIŞINDAKİ İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVERENCE FESHİ

İş güvencesi kapsamında bulunmayan işçilerin belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinde iş güvencesi kapsamındakiler için öngörülen, feshin geçerli bir sebebe dayanması zorunluluğu bulunmamaktadır.

Fesih Hakkının Kötüye Kullanılmasının Yaptırımı

Fesih hakkının kötüye kullanıldığının kanıtlanması durumunda işveren, Kanunda belirtilen bildirim sürelerine ait ücretlerin üç katı tutarında kötüniyet tazminatını ödemek zorunda kalır. Eğer işveren fesih için bildirim koşuluna da uymamışsa işçiye kötüniyet tazminatına ilaveten ayrıca ihbar tazminatı da ödemek zorunda kalır. Bunun dışında işçi bir yıldan fazla çalışmışsa Kıdem Tazminatına da hak kazanır.

3) İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDAKİ İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞESİNİN İŞVERENCE FESHİ

İş güvencesi kapsamındaki işçinin sözleşmesinin feshi geçerli sebebe dayanmak zorundadır.

Geçerli Fesih Sebepleri

İşçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yetersizliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.

SÜRESİZ FESİH BİLDİRİMİ İLE SÖZLEŞMENİN SONA ERDİRİLMESİ

Süresiz fesih bildirimi ile sözleşmenin derhal sona erdirilmesinde haklı bir nedenin varlığı aranmaktadır. İş sözleşmesinin süresi belirli ya da belirsiz olsun, Kanunda gösterilen nedenlerden birinin gerçekleşmesi halinde işçi ya da işveren buna dayanarak sözleşmeyi sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin derhal feshedebilir.